Bệnh Tụ huyết trùng ở trâu, bò và biện pháp phòng, chống
Đây là bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Tụ huyết trùng gây ra. Trâu, bò có thể bị cảm nhiễm. Vi khuẩn có sẵn trong đất và vào mùa mưa rất dễ phát tán, dính vào rơm, cỏ hoặc trôi vào các nguồn nước, trâu, bò mắc bệnh do ăn phải thức ăn hoặc uống phải nước bị nhiễm khuẩn. Bệnh cũng có thể lây lan trực tiếp từ gia súc bệnh sang gia súc khoẻ thông qua tiếp xúc (nhốt cùng chuồng, chung nguồn thức ăn, nước uống,...).
I- ĐẶC ĐIỂM BỆNH
1. Nguyên nhân gây bệnh
- Bệnh Tụ huyết trùng ở trâu, bò do vi khuẩn Pasteurella Multocida gây ra, thể hiện đặc trưng là tụ và xuất huyết ở các vùng da mỏng trên cơ thể. Vi khuẩn vào máu gây nhiễm trùng máu, thể nặng gọi là bại huyết trâu bò.
- Vi khuẩn có sức đề kháng không cao cho nên vi khuẩn không tồn tại lâu ngoài cơ thể trâu bò; trong đất ẩm và thiếu ánh sáng, đầm lầy, ao bẩn có nhiều chất hữu cơ, trong chuồng trại thường tồn tại 1-3 tháng.
- Vi khuẩn tụ huyết trùng dễ bị diệt bằng nước nóng 580C trong 20 phút, ánh sáng mặt trời trong 12 giờ, nước vôi 10%, formol 1%, axit fenic 5% đều diệt được trong thời gian 1-3 phút. Các chất sát trùng thông thường cũng dễ tiêu diệt được vi khuẩn.
- Nguồn bệnh chính là trâu, bò mang trùng. Vi khuẩn ký sinh ở niêm mạc mũi, hầu và tuyến hạnh nhân. Trên đàn gia súc đã từng xảy ra bệnh, có đến hơn 40% trâu, bò khoẻ mạnh vẫn mang trùng.
2. Dịch tễ của bệnh
- Trong tự nhiên trâu thường mẫn cảm với bệnh hơn bò. Trâu, bò ở mọi lứa tuổi đều bị mắc bệnh. Tuổi hay bị nhiễm bệnh nhất là từ 6 tháng đến 2-3 năm.
- Đường lây bệnh: Bệnh lây chủ yếu do thức ăn bị nhiễm mầm bệnh hoặc qua đường hô hấp, da bị xây sát.
- Các Stress do ngoại cảnh là yếu tố quan trọng cho bệnh phát ra. Bệnh thường xảy ra khi trâu, bò bị lạnh, ẩm ướt, nhốt trong chuồng trại không thích hợp, đói hoặc kiệt sức. Khi sức khỏe gia súc yếu sẽ giảm sức đề kháng, mất thế cân bằng sinh học thì vi khuẩn có trong cơ thể gia súc trở nên cường độc gây bệnh hoặc bài thải ra môi trường gây bệnh cho trâu bò, gia súc khác.
- Bệnh thường phát sinh ở các vùng nóng ẩm và xảy ra rải rác quanh năm. Tuy nhiên có tính chất theo mùa và thường rộ lên vào lúc giao mùa mưa, nắng nóng thất thường, hoặc chuyển vùng.
Ở nước ta, bệnh Tụ huyết trùng xảy ra ở khắp các vùng, thường vào đầu mùa mưa, vùng sau lũ lụt (thường từ tháng 4 đến tháng 10).
3. Triệu chứng và bệnh tích
Bệnh có 3 thể:
- Thể quá cấp tính hay còn gọi thể bại huyết hoặc thể ác tính: Trâu, bò bị thể bệnh này có biểu hiện đột nhiên bò sốt cao, run rẩy, có triệu chứng thần kinh như hung dữ, điên cuồng, đập đầu vào chuồng, chết nhanh trong 24 giờ. Thường rất ít triệu chứng lâm sàng.
- Thể cấp tính: Bệnh thường ở thể cấp tính đối với trâu, bò. Thời gian nung bệnh chỉ 1-3 ngày, thể hiện không nhai lại, mệt nhọc, sốt cao đột ngột 40-410C; nước mắt, mũi chảy liên tục; niêm mạc mắt, miệng, mũi, tổ chức dưới da có tụ huyết đỏ sẫm; tối xám.
Hạch lâm ba sưng, nhất là ở hầu sưng rất to do vậy trâu, bò bệnh phải lè lưỡi ra, thở khó, thường gọi là "bệnh trâu bò hai lưỡi". Hạch lâm ba vai, đùi sưng, thủy thũng nên gia súc bệnh đi lại khó khăn.
Triệu chứng và bệnh tích trâu, bò mắc bệnh Tụ huyết trùng (Trong ảnh: Hạch lâm ba sưng, nhất là ở hầu sưng rất to do vậy trâu, bò bệnh phải lè lưỡi ra thở khó).
Trâu, bò bị bệnh ở thể phổi thì thở mạnh và khó do màng phổi viêm, tràn dịch, tụ huyết, viêm phổi cấp. Một số trâu bò bị thể đường ruột thì chùm hạch ruột to có xuất huyết, niêm mạc ruột tụ, xuất huyết nặng, tróc ra, ỉa chảy dữ dội, phân lẫn máu.
Lúc gần chết, trâu bò bệnh nằm liệt, tiểu ra máu, thở rất khó, xuất huyết ở các niêm mạc.
Diễn biến bệnh trong 3-5 ngày, tỷ lệ chết đến 90-100%, nếu nhiễm trùng máu chết nhanh hơn trong 1-1,5 ngày.
- Thể mãn tính: Nếu gia súc bệnh không chết sẽ chuyển ra mãn tính, với các biểu hiện: Viêm ruột làm gia súc lúc ỉa chảy, lúc táo bón. Viêm khớp dẫn đến gia súc đi lại khập khiễng, khó khăn, viêm phế quản và phổi mãn tính (ho kéo dài). Trong vài tuần, gia súc có thể khỏi bệnh nhưng thường gầy rạc và vẫn thải mầm bệnh ra môi trường.
4. Điều trị bệnh
Pasteurella mẫn cảm đối với một số kháng sinh như Streptomycine (và phối hợp với Penecilline phòng bội nhiễm); Gentamycine; Ampicilline; Tetracycline; Enrofloxacine; Thiamfenicol,…
Hai loại thuốc này (Streptomycine và Penecilline) nên tiêm riêng, không nên tiêm chung một lần, vì một loại có tính axit, một loại có tính kiềm nên trộn lẫn trong một xi-lanh thuốc sẽ giảm tác dụng.
Tuy nhiên do bệnh diễn biến nhanh nên chỉ điều trị có hiệu quả cao khi sử dụng kháng sinh sớm, đủ liều, đủ liệu trình và kết hợp với thuốc hạ sốt, trợ sức. Đồng thời phải tăng cường quản lý, chăm sóc nuôi dưỡng tốt cho gia súc mắc bệnh.
II- MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÒNG, CHỐNG BỆNH TỤ HUYẾT TRÙNG TRÂU, BÒ HIỆU QUẢ
Để hạn chế dịch bệnh Tụ huyết trùng xảy ra trên đàn trâu, bò,… các cấp, các ngành và người chăn nuôi cần phối hợp thực hiện tốt một số biện pháp sau đây:
1. Tuyên truyền về tính chất nguy hiểm của bệnh Tụ huyết trùng ở gia súc để người chăn nuôi không chủ quan, lơ là trong công tác phòng, chống dịch bệnh. Vận động người chăn nuôi thay đổi tập quán chăn nuôi, chuyển từ chăn nuôi thả rông sang chăn nuôi quản lý và phối hợp chặt chẽ với cơ quan Thú y trong thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch.
2. Chủ động giám sát, phát hiện bệnh sớm để cách ly và điều trị bệnh theo hướng dẫn của cơ quan Thú y. Đồng thời áp dụng các biện pháp phòng, chống dịch tổng hợp để khống chế, bao vây, dập tắt dịch bệnh trong diện hẹp.
3. Thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh phòng bệnh như: Vệ sinh ăn uống, chăm sóc, sử dụng hợp lý; thường xuyên quét dọn chuồng trại, thu gom phân rác, ủ phân nhiệt sinh học để tiêu diệt mầm bệnh; khử trùng, tiêu độc, vệ sinh môi trường và thực hiện chăn nuôi an toàn sinh học.
4. Thực hiện tốt công tác tiêm vắc-xin Tụ huyết trùng cho trâu, bò, bao gồm: Tiêm phòng bao vây các ổ dịch, tiêm phòng định kỳ 02 đợt/năm đạt tỷ lệ cao (đạt tối thiểu 80% tổng đàn). Đặc biệt, chú ý đàn trâu, bò ở những vùng có ổ dịch cũ.
5. Đối với những vùng có xảy ra ổ dịch cần tuân thủ tốt nguyên tắc “3 Không” (Không giấu dịch; Không mua, bán gia súc mắc bệnh; Không vứt xác động vật chết ra môi trường)./.
